På norsk

Sámi skuvlahistorjá 3

Samisk skolehistorie 3

Samien skuvle-vaajese 3

Sámij skåvllåhiståvrrå 3

Árvvoštallamat ja válddahallamat

Ovdasiidogovva: Bjørg Monsen Vars

Girjji sáhttá oastit girjegávppis dahje diŋgot lágádusas Davvi Girji.

Ovdasátni

Sámi skuvlahistorjjá goalmmát girji lea, nugo vuosttaš ja nubbi girji, čoakkáldat mas leat artihkkalat, muitalusat, muittut ja dokumeanttat, mat čájehit sámi ohppiid skuvlla iešguđetlágan beliid. Dat almmuhuvvo seamma áigge sihke girjin ja interneahtas, čujuhusas http://skuvla.info. Interneahttaveršuvnnas leat maiddái muhtin lasáhusat mat eai čáhkan prentejuvvon girjái.

Dát girji lea máŋgga olbmo ja ásahusa ovttasbarggu boađus. Mii háliidit váimmolaččat giitit buohkaid, geat leat searvan dán bargui; čálliid, muitaleddjiid, jorgaleddjiid, korrektuvrralohkkiid, govvideddjiid, dáiddáriid ja lágádusa, girjerájuid, arkiivvaid, museaid ja skuvllaid bargiid. Erenoamážit giitit ásahusaid mat leat ruhtadan almmuheami. Daid gávnnat girjji loahpas.

Ovddit girjjis čáliimet ahte dáinna ráidduin mii háliidit kártet maid sámi oahppit leat vásihan norgga skuvllain, muhto ahte kárttas leat ain máŋga vilges dielkku. Mii oaidnit dál kártta ain čielgaseappot, muhto oalle ollu báhcá ain. Danin mii ain háliidit muitalusaid ja dokumeanttaid boahttevaš girjjiide.

Mii sávvat maiddái ahte sáddebehtet midjiide divodemiid ja liigedieđuid dán girjji hárrái. Dalle mii sáhttit rievdadit interneahttaveršuvnna ja maiddái boahttevaš prentehusa jos dat šattaš áigeguovdilin.

Earret eará háliidit divodemiid báikenamaide mat leat namuhuvvon girjjis. Mii leat geahččalan gávdnat sámegiel báikenamaid ja geavahan daid sámegiel teavsttas, muhto eat dieđe leat go visot riekta ja muhtin namaid eat leat gávdnan, vaikko jáhkkit ahte gávdno sámegiel namma. Maiddái dárogiel teavsttas mii leat eanaš geavahan dárogiel namaid, muhto mii leat maiddái váldán mielde muhtin sámegiel namaid. Listu mas leat sámi ja dáru báikenamat mat gávdnojit Sámi skuvlahistorjágirjjiin almmuhuvvo čujuhusas http://skuvla.info/baiki.htm.

Artihkkaliid, cavgilemiid, cuiggodemiid ja divodemiid sáhtát sáddet lágádussii:
Davvi Girji
Postboks 13
N–9735 Kárášjohka
davvi@davvi.no
dahje váldodoaimmaheaddjái:
sveilund@online.no

Dearvvuođat doaimmahusjoavkkus:
Elfrid Boine, Siri Broch Johansen, Svein Lund, Siv Rasmussen

Sisdoallu

Álggahus: Duoddaris olggumus lássáide

MÁNÁIDGÁRDDIT
Marianne Storjord: Sámi mánáidgárddiid historjá
Svein Lund: Mánáidgárdi dáruiduhttima vuostá
Siv Rasmussen: Unjárgga mánáidgárdi – «nállesirremis» ovttasbargui
Siri Broch Johansen: Sámesearvvit váldet ovddasvástádusa Deanus
Anne Jannok Eira: Badjemánáid beaiveruoktu
Kirsten Alette Anti: – Fertejin leat garas
Oddveig Nymo Dalbakk og Asbjørg Skåden: Min gilli ii livčče seamma Sáráhká haga
Sáme mánájgárdde Divtasvuonan: «Dánna galggap sámástit!» (Julevsámegillii) /
Sámi mánáidgárdi Divttasvuonas: «Dánna galggap sámástit!» (Davvisámegillii)
Inger Johansen: Åarjel-saemiej maanagierte: – Camping-våågneste sjiere gåetiesæjjan (Lullisámegillii) /
Inger Johansen: Lullisámi mánáidgárdi: Johtti viessovovnnas fásta ollesáiggemánáidgárdái (Davvisámegillii)
Solveig Oskal: Cizáš – sámi mánáidgárdi Oslos
Anita Ravna: «Riggát» hállet eambo gielaid

MÁZE
Oasážat Máze skuvlahistorjjás
Johan Tore Eira: Garra ráŋggáštusat Máze skuvllas
Issát Sámmol Heatta: Skuvla – min dološ ja dálá boahtteáigi
Lidvard Hytta: Rihkku go skuvla sámi mánáid olmmošvuoigatvuođaid?
Trygve Lund Guttormsen: Rahčan Máze skuvlla ovddas
Ellen Turi Guttormsen: 40 jagi Máze skuvllas

DAVVESIIDA
Historjjáhis gieldda skuvlahistorjjás
Alfred Olsen: Viđain jagiin maŋŋonan skuvlaálgin
Richard Bergh: Ovddasmanni skuvla Gussanjárggas
Edmund Johansen: Ovtta jagi skuvlastreaika giliskuvlla bealis

FÁLESNUORRI
Unni Nilsen: Skuvla ja miššovdna Fálesnuoris 1700-logus
Goarráneapmi ja dáruiduhttin Fálesnuoris
Andreas Arild: Fálesnuori oahpaheaddji muitala
Klemet Vik: «Dál lea sápmelaš hilgon gápmagiid ja čevllohallagoahtán»
Inez Boon: Ráfiustibiid fidnogursa Fálesnuoris
Chris Nickalls: Fálesnuori fidnokurssa muittut
Marion Palmer: Haksui ávvuáigi, veaidalas ja giddagas
Bjørn Mathisen: – In oahppan maidege ávkkálaččaid skuvllas

ÁKŊOLUOKTA
Bihtát Ákŋoluovtta sámi skuvlahistorjjás
Larine Johnsen: – Skuvllas eat oahppan nu ollu gal
Olav Isaksen: – Dážat dovde iežaset buorebun
Svein Lund: Heahtečoavddus Ákŋoluovttas ja Goahteluovttas

LOABÁT
Ruŋgu – dego Føniks-loddi
Eivind Bråstad Jensen: Rivttes guvlui?
Solfrid Fossli: Sámegiella lobidis giellan

GIELLA SKUVLLAS
Jon Eldar Einejord: Sámegiela árvu dárogiela ektui oahpahusas Norggas
Jon Todal: Sámegiela vuosttašgiellan-oahpahus Norggas
Else Marie Isaksen: Mo váikkuhii čállinvuogi rievdadus skuvlii?


Lasseartihkkalat

Bargadettiin girjjiin Sámi skuvlahistorjá 3 mii leat gávdnan muhtin ovdal prentejuvvon teavsttaid ja maiddái ožžon ođđa teavsttaid, maid háliidivččiimet váldit mielde girjái. Muhto dađe bahábut visot ii čahkan, ja muhtin artihkkaliin fertiimet dušše prentet oasáža dahje dat eai oba beassan mielde. Mii leat dattetge almmuhan dan dás, vai lohkkit besset lohkkat dan girjeartihkkaliid lassin. Lasseartihkkalat dábálaččat almmuhit dušše originálagillii. Artihkkalat leat sorterejuvvon fáttáid mielde maidda dat gullet.

MÁNÁIDGÁRDDIT
Laila Somby Sandvik: Tilfeldighetene avgjør hverdagen for samebarn. Barnehagetilbud på samebarns premisser bare på papiret
Solveig Hætta: Samebarn trenger førskoler
Berit Nystad: Mánaidgárddit leat dáruiduhttin institušuvnnat: - Tom Hendrik massii sámegiela
Deatnogátti Sámiid Searvi mánáidgárdi Sirpmas olles doaimmas.
Geir Grenersen: Oppvekst i markebygdene på 1980-tallet

MÁZE / GUOVDAGEAIDNU
Klemet Nilsen Turi: Skuvllat
Brage Høyem: Morten Clementsen

DAVVESIIDA
Lebesby skolestyre: Fornorskningsarbeidet går fremad trods modstand

FÁLESNUORRI
Unni Nilsen: Skole og misjon i Finnmark på 1700-tallet
Anders Larsen: Finnefondssøknad fra Kvalsund
Brævva Rieppovuonast
Georg Johansen: Skoleminner fra Kvalsund
Egil Nic. Andersen: Sneen på Chinkkavarre
Ingar Eira: - Bázahallat giellaguovllu ektui

ÁKŊOLUOKTA
Finnefondsregnskap fra Hasvik 1912

LOABÁT
Eivind Bråstad Jensen: Hvor går Lavangen sameskole? Rapport utarbeidet for Lavangen kommune

GIELLA SKUVLLAS (EE. SÁMEGIEL ÁLGOOAHPPU)
Undervisning for voksne samer i å lese den nye samiske rettskrivning
Nils Jernsletten: Sámegiella skuvllas
Sámegiella baldagiellan nuoraid suorgiskuvllas
Vál'lje skuvlen-vuogi mánnásat
Helga Stene: Sprogundervisning for samisktalende barn, sett på internasjonal bakgrunn
Helga Stene: Ny undervisningsmåte i norsk for samebarn
Karasjok Sámi Sær'vi: Uttalelse om "Samisk begynneropplæring"
Sámigiel vánhemat læt gávnahan atte "sámigiel álgo-oap'po læ áfkálas mánáide
Hans Eriksen: Sámigiel ál'go-oap'po
Hans Eriksen: Kursa oappahæddjiide guđet skuv'lejit sámiguovloin Finnmarkos
Odd Mathis Hætta: Skoleåret 1968/69. Samisk begynneropplæring. Rapport.
Samisk begynneropplæring: Det beste undervisningstilbudet samene noengang har fått


Sámi skuvlahistorjá 1
Sámi skuvlahistorjá 2
Sámi skuvlahistorjá 4
Sámi skuvlahistorjá 5
Sámi skuvlahistorjá 6
Sámi skuvlahistorjá - oktasaš álgosiidu