Sámi vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahpu 1.-7. dási ja 5.-10. dási rámmaplána láhkaásahusevttohus

§1 – Doaibmaviidodat ja ulbmil

Láhkaásahus gusto Norgga universitehtaide ja allaskuvllaide mat lágidit sámi vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahpu ja mat leat akkrediterejuvvon universitehtaid ja allaskuvllaid lága § 1-2 jf § 3-1vuođul.

Sámi vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahppu lea ovttaárvosaš našunála vuođđoskuvlaoahpuin.

Sámi oahpaheaddjeoahpu oahpahusgiellan lea sámegiella.

Sámi oahpaheaddjioahpu vuođđogeađgin leat sámegiella ja sámekultuvra, mat galget albmanit sihke oahpahusas ja oahppamis. Sámi vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahppu addá máŋggabealát máhtu sámi dilálašvuođain.

Láhkaásahus gusto 4-jagáš vuođđoskuvlaoahpaheaddjeohppui. Láhkaásahus meroštallá sámi vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahpu 1.-7. dási ja 5.-10. dási rámmaid. Láhkaásahusa ulbmil lea sihkkarastit, ahte oahpaheaddjeoahppoinstitušuvnnat fállet integrerejuvvon, profešuvdnii ráhkkanahtti ja dutkanvuđđosaš vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahpuid main lea alla fágalaš kvalitehta. Oahput galget čuovvut Oahpahuslága ja vuođđooahpahussii gustovaš oahppoplánaid.

Institušuvnnat galget lágidit integrerejuvvon vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahpuid main lea ollisvuohta ja oktiigullevašvuohta teoriija- ja hárjehallanoahpuiguin, fágaiguin ja fágadidáktihkain ja fágaid gaskkas. Vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahput galget kandidáhtaide addit nana fágalaš ja didáktalaš máhtuid, gealbudahttit sin atnit ávkin dutkama oahpaheaddjeámmáhis ja čađatgaskka ámmátlaš ovdáneamis. Oahpuid iešvuohtan lea lagaš ovttasbargu profešuvdnasurggiiguin ja iešguđetlágan servodatdoibmiiguin. Oahput galget čatnat oahpaheaddjeámmáha historjjálaš kontekstii ja áigeguovdilis servodatperspektiivii. Oahput galget maiddái oahpahit kritihkalaččat reflekteret ja hukset profešuvdnaáddejumi. Sámi oahpaheaddjeoahppu galgá čatnat oahpaheaddjeámmáha sámi oktavuhtii ja álgoálbmotoktavuhtii.

Vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahppu kvalifisere kandidáhtaid bastit oahpahit sámi dilálašvuođaid birra ja sii galget diehtit sámi mánáid oahppovuoigatvuođaid, mat albmanit oahpahuslágas ja vuođđooahpahussii gustovaš oahppoplánain.

§2 – Oahppanjovssus

Sámi vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahput gealbudahttet easkaálgi oahpaheddjiid bargagoahtit ja čađahit hástaleaddji ja máŋggabealát ámmáha girjás ja rievdi servodagas. Oahppanjovssus lea hábmejuvvon našunála kvalifiserenrámmaid vuođul.

Go kandidáhttá lea ollašuhttán vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahpu, de galgá son leat olahan oahppanjoksosiid mat čilgejuvvojit máhtu, gálggaid ja oppalaš gelbbolašvuođa vuođul. Dát leat vuođđun skuvlabarggus ja gelbbolašvuođaovdáneamis. Čuovvovaš oahppanjoksosat galget leat olahuvvon:

Oahppanjoksosat erenoamážit 1. – 7. dási kandidáhtaide:

Kandidáhtas
- lea fágalaš ja fágadidáktalaš máhttu sámegielas, matematihkas ja eará oahppofágain, ja nana máhttu álgooahpahusas
- lea máhttu bargat vuođđogálggaiguin (lohkat, čállit, ovdanbuktit njálmmálaččat, rehkenastit, geavahit digitála reaidduid) fágaid siskkobealde ja fágaid rastá, ja máhttá lágidit diliid, mat ovdánahttet 1. -7. dási ohppiide heivehuvvon oahpahusa
- lea máhttu ollislaš oahppooalis, mas erenoamážit deattuhit sirdášumi mánáidgárddis skuvlii ja mánáidskuvladásis nuoraidskuvladássái

Oahppanjoksosat erenoamážit 5. – 10. dási kandidáhtaide:

Kandidáhtas
- lea nana fágalaš ja fágadidáktalaš máhttu sámegielas ja eará oahppofágain ja ráddjejuvvon fágaid diehto- ja máhttovuođuin
- lea máhttu bargat ja ovdánahttit vuođđogálggaid (lohkat, čállit, ovdanbuktit njálmmálaččat, rehkenastit, geavahit digitála reaidduid) fágaid siskkobealde ja fágaid rastá, ja máhttá lágidit diliid, mat ovdánahttet 5. -10. dási ohppiide heivehuvvon oahpahusa
- lea máhttu ollislaš oahppooalis, mas erenoamážit deattuhit sirdášumi mánáidskuvladásis nuoraidskuvladássái ja nuoraidskuvladásis joatkkaskuvlaoahpu dássái

Oktasaš oahppanjoksosat goappaš oahpuid kandidáhtaide
Oahppanjoksosat biddjojit dán guovtti vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahpu fágaid sisdoaluid ja bargovugiid oktavuhtii.

MÁHTTU
Kandidáhtas
- lea máhttu skuvlla ja oahpaheaddjeámmáha iešvuođain, historjjás, ovdáneamis ja sajádagas sámi servodagas ja servodagas muđui, ja skuvlla ulbmila, árvovuođu, gustovaš oahppoplánaid ja ohppiid iešguđetlágan vuoigatvuođaid birra
- lea máhttu skuvllas organisašuvdnan ja oahppoplánabargguin
- lea máhttu mánáid ja nuoraid oahppamis, ovdáneamis ja ahtanuššamis iešguđetlágan sosiála, máŋggakultuvrralaš ja máŋggagielalaš konteavsttain
- lea máhttu luohkkájođiheamis ja luohkkábirrasis ja máhttá ovdánahttit buriid oktavuođaid ohppiiguin ja ohppiid gaskkas
- lea máhttu máŋggalágan bargovugiin ja oahppanresurssain, bargovugiid ja sisdoalu oktiigullevašvuođas, ja movt sáhttá oahpaheami heivehit ovttaskas oahppái
- lea máhttu mánáid ja nuoraid bajásšaddanbirrasa ja identitehtabarggu birra dásseárvoperspektiivvas
- lea máhttu mánáin, geat leat váttis diliin ja mánáid vuoigatvuođain našunála ja riikkaidgaskasaš perspektiivvas, riikkaidgaskasaš šiehtadusaid vuođul, álgoálbmotjulggaštusaid ja našunála lágaid vuođul
- lea máhttu sámi, našunála ja riikkaidgaskasaš dutkan- ja ovddidanbargguin mat gusket oahpaheaddjeámmáhii
- lea máhttu sámi árbevirolaš máhtus ovttaskas fágasurggiin
- lea máhttu sámi mánáid ja nuoraid bajásšaddandilálašvuođaid hástalusain

GÁLGGAT
Kandidáhtta
- máhttá iešheanalaččat ja ovttas earáiguin plánet, čađahit ja reflekteret oahpaheami fágaid siskkobealde ja fágaid rastá, mas vuolggasadjin leat sámi árbevirolaš máhttu, dutkan- ja vásáhusvuđđosaš máhttu
- máhttá lágidit dili ja láidestit buriid ja hutkás oahppanbirrasiid
- máhttá lágidit dili estehtalaš attáldagaid ovdánahttimii, muosáhussii ja dovddiidussii
- máhttá heivehit oahpaheami iešguđetlágan ohppiid dárbbuide ja movttiidahttit oahppanhálu, go čielgasit ovdanbuktá oahppanmihttomeriid, ja geavaha iešguđetlágan bargovugiid olahit mihttomeriid
- máhttá árvvoštallat ja duođaštit ohppiid oahppama ja ovdáneami oahppomihtuid ektui, rávvet mo ovddida oahppama ja veahkehit ohppiid árvvoštallat iežaset oahppama
- máhttá kritihkalaččat reflekteret iežas ja skuvlla geavvadiid go ovdánahttá oahpaheaddjerolla ja ámmátetihkalaš gažaldagaid
- hálddaša njálmmálaš ja čálalaš sámegiela, máhttá ámmátlaš giellageavaheami ja máhttá oahpahit sámegillii iežas fágain
- máhttá árvvoštallat ja geavahit heivvolaš dutkanbohtosiid ja ieš čađahit systemáhtalaš ovddidanbargguid
- máhttá ovttasráđiid váhnenovddasteddjiiguin ja fágalaš ásahusaiguin gávnnahit ja fuobmát ohppiid sierralágan dárbbuid, vai dárbbašlaš doaibmabijut álggahuvvojit
- máhttá lágidit dili, mii ovddida fidnoálggahangealbbu (entreprenørskap)
- máhttá searvvahit oahpaheapmái báikkálaš bargo- ja servodateallima, árbediehtoguddiid ja resursaolbmuid
- máhttá ávkin atnit sámi oahppan- ja oahpahanvugiid

OPPALAŠ GELBBOLAŠVUOHTA
Kandidáhtta
- bastá oaččuhit ámmátlaš searvevuođa oahpaheddjiiguin nu, ahte ovdánahttá buori geavadiid ja ámmátetihkalaš geađgejuolggi - bastá oaččuhit ámmátlaš searvevuođa sámi oahpaheddjiiguin dainna ulbmiliin ahte ovdánahttit riikkarájiid rastá buori geavada ja ámmátetihkalaš geađgejuolggi
- bastá ovdánahttit demokratiijaáddejumi ja demokráhtalaš oassálastima ja bastá kritihkalaččat reflekteret sierra luohkkádásiid dárbbuid sáhttá leat mielde nanneme riikkaidgaskasaš ja máŋggakultuvrralaš áššiid skuvlabarggus
- bastá fuobmát iežas oahppan- ja gelbbolašvuođadárbbuid oahpaheaddjeámmáhis lea háhkan nuppástuhttin- ja ovddidangelbbolašvuođa, mainna bastá dustet skuvlla hástalusaid boahttevuođas
- sáhttá leat nanneme sámi, álgoálbmot ja riikkaidgaskasaš skuvladoaimmaid
- bastá doarjut sámi mánáid ja nuoraid ovdáneami ja identitehtahuksema

§3 – Dásiide juhkkojuvvon vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahpu struktuvra

(1) Spesialiserema ja fágalaš ovttasteami gáibádusat
Vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahput leat spesialiserejuvvon skuvlla ahkeluohkáide, ja gealbudahttet oahpahit jogo 1.-7. dásis dahje 5.-10.dásis. Oahput organiserejuvvojit guovtti dássái juhkkojuvvon vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahppun ja vugiiguion, mat sihkkarastet progrešuvnna ollislaš profešuvdnaoahpus.

Njealljejagáš 1.-7. dási oahpaheaddjeoahppu doallá sisttis dábálaččat unnimusat njeallje oahpahusfága, main unnimusat okta fága lea 60 oahppočuoggá ja eará fágat leat unnimusat 30 oahppočuoggá. Fágačoakkáhasas sáhttá leat 30 oahppočuoggá skuvlii guoskevaš fága, mii ii leat oahpahusfága.

Váldodeaddu galgá leat álgooahpahusas. Masteroahpuin joatkin goalmmát oahppojagi maŋŋá sáhttá buhttet ovtta oahpahusfága.

5.-10. dási oahpaheaddjeoahppu doallá sisttis dábálaččat unnimusat golbma oahpahusfága, main unnimusat guovtti fágas leat 60 oahppočuoggá goappásge. Ovtta oahpahusfága sáhttá buhttet ovttastumiin, mas lea okta 30 oahppočuoggá oahpahusfága ja 30 oahppočuoggá skuvlarelevánta fága. Masteroahpuin joatkin goalmmát oahppojagi maŋŋá sáhttá buhttet ovtta oahpahusfága.

(2) Geatnegahtton fágat, fágaid ja hárjehallanoahpahusa viidodat
Goappaš oahpuin galgá hárjehallanoahppu doallat sisttis bagadallama ja árvvoštallama) buot oahppojagiin. Hárjehallanoahppu lea integrerejuvvon oassin buot oahpahusfágain. Hárjehallanoahpu viidodat lea unnimusat 100 beaivvi njealji jagis; unnimusat 80 beaivvi golmma vuosttaš oahppojagi, unnimusat 20 beaivvi maŋemus oahppojagi. Hárjehallanoahppu čađahuvvo vuođđoskuvllas ja juhkkojuvvo sihke vuolit ja alit ahkeluohkáide dan oahpposuorggis, masa oahppu gealbudahttá. Hárjehallanoahpus galgá leat progrešuvdna ja heivehuvvot studeanttaid válljenfágaide buot oahppojagiin ja čadnojuvvot iešguđetlágan skuvladoaimmaide. Hárjehallanoahpu lágideapmi berre speadjalastit miehtásámi perspektiivvaid ja čađahuvvot unnimusat guovtti Davviriikka skuvllain.

Oahpahusfágain galgá leat fágadidáktihkka ja galget leat profešuvdnii gullevaš oahpaheaddjeoahppofágat. Oahpahusfágain, skuvlarelevánta fágain ja fáddájoavkkuin galgá dutkan leat vuođđun ja čanastuvvot dutkanaktiivvalaš fágabirrasiidda.

Bachelorbargu lea geatnegahtton goalmmát oahppojagi. Barggu viidodat lea 15 oahppočuoggá pedagogihka ja oahppimáhtu oahppoollisvuođas. Dieđateoriija ja –metodat galget čadnojuvvot bachelorbargui. Bachelorbargu galgá leat profešuvdnii gullevaš ja temáhtalaččat čatnasit pedagogihkkii ja oahppimáhttui ja/dahje eará fágaide. Barggus berre leat sámi perspektiiva dahje álgoálbmotperspektiiva.

Vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahpu 1.-7. dásis leat geatnegahtton fágan pedagogihkka ja oahppimáhttu 60 oahppočuoggá, matematihkka 30 oahppočuoggá ja sámegiella 30 oahppočuoggá.

Vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahpu 5.-10. dásis leat geatnegahtton fágan pedagogihkka ja oahppimáhttu 60 oahppočuoggá ja sámegiella 30 oahppočuoggá.

Oahpaheaddjeoahppoinstitušuvnnat galget lágidit dili, vai studeanttat besset váldit riikkaidgaskasaš lohkanbaji 4-jagáš vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahpus.

(3) Oahpuid lágideapmi

Vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahpu 1-7. dássi:

1.- 3. oahppojahki:
- Hárjehallanoahppu
- Pedagogihkka ja oahppimáhttu 60 oahppočuoggá (juhkkojuvvo dábálaččat 15+15+30)
- Matematihkka 30 oč.
- Sámegiella 30 oč. (álggahuvvo dábálaččat vuosttaš oahppojagi)
- Oahpahusfága 60 oč. (dábálaččat 30+30, main vejolaččat okta lea skuvlarelevánta fága)

4. oahppojahki:
- Hárjehallanoahppu
- Oahpahusfága 60 oč., vejolaččat guokte fága goabbáge 30 oč., mas nubbi sáhttá leat 30 oč. skuvlarelevánta fága.

Vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahpu 5-10. dássi:

1.- 3. oahppojahki:
- Hárjehallanoahppu
- Pedagogihkka ja oahppimáhttu 60 oahppočuoggá (juhkkojuvvo dábálaččat 15+15+30)
- Sámegiella 30 oč. (álggahuvvo dábálaččat vuosttaš oahppojagis)
- Oahpahusfága 90 oč. (dábálaččat 60+30, main vejolaččat nubbi lea skuvlarelevánta fága)

4. oahppojahki:
- Hárjehallanoahppu
- Oahpahusfága 60 oč., vejolaččat guokte fága goabbáge 30 oč., main nubbi sáhttá leat 30 oč. skuvlarelevánta fága.

§ 4 – Našunála njuolggadusat, prográmmaplánat ja indikáhtorat

Vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahpuid fágaide leat ráhkaduvvon našunála njuolggadusat ja indikáhtorat, mat meroštallet vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahpuid, main lea alla kvalitehta. Láhkaásahusa, našunála ja sámi njuolggadusaid vuođul, galget oahppoinstitušuvnnat ráhkadit sámi vuođđoskuvlaoahpaheaddjeoahpuid prográmmaplánaid. Prográmmaplánat mearridit fágalaš sisdoalu, hárjehallanoahpu, organiserema, bargovugiid ja árvvoštallanortnegiid. Institušuvnna stivra dohkkeha prográmmaplána.

§ 5 – Friddjenmearrádusat

Eksámen dahje geahččaleapmi, mii ii leat čađahuvvon vuođđoskuvlaoahpu oassin, sáhttá leat vuođđun friddjet eksámenis, geahča universitehta ja allaskuvlalága § 3-5. Oahppu mii sáhttá leat friddjema vuođđun, galgá leat jogo fága, mii vástida skuvlafága dahje fága mas lea relevánsa vuođđoskuvlla oahpaheaddjebarggus , geahča § 1, ja berre fátmmastit fágadidáktihka ja hárjehallanoahpu. Studeanta galgá maiddái duođaštit sámegielat gelbbolašvuođa fágas.

Sámi oahpaheaddjeoahpu studeanttat, geat váldet dárogielas 30 oahppočuoggá, friddjejuvvojit nuppis dáin guovtti dárogiela suopmana geahččaleamis. Sii geat váldet dárogielas 60 oahppočuoggá, eai friddjejuvvo dákkár geahččaleamis.

§ 6 – Fápmuiboahtin ja gaskaboddosaš njuolggadusat

Láhkaásahus lea fámus njukčamánu 1. beaivvi 2010 rájes ja gusto 2010-2011 oahppojagi sisaváldimii.

Studeanttain, geat čuvvot ovddeš rámmaplánaid, lea vuoigatvuohta váldit eksámena dáid vuođul gitta borgemánu 1.beaivái 2015. Dán dáhtona rájes ii leat šat fámus dábálašoahpaheaddjeoahpu rámmaplána láhkaásahus, mii fápmuduvvui juovlamánu 13. beaivvi 2005.

Sámi rámmaplánalávdegoddi - váldosiidu
Samisk rammeplanutvalg - hovedside
Samisk høgskole